[Excerpted from "tsionistn un poeli-tsionistn oyf der tshernovitser shprakh-konferents"] 

oyb me zol zikh farlozn oyf di bashraybungen vegn der tshernovitser shprakh-konferents vos zenen aroys in di tsaytungen un zhurnaln tsu ir 20-yoriken yovl ken zikh bakumen der ayndruk az dos iz in tokh genumen geven a bahaltene initsiativ fun parteyen. zey hobn take zikh bamit tsu bateylikn in der konferents anonim. ober zey hobn nisht mevater geven oyf zeyere direktivn vos sheykh di diskusies in di komisies un in plenum. vi oikh vos sheykh di rezolutsiyes. dos iz ober a falsher royshem: loyt der dokumentatsie vos iz tsu undz dergangen kenen mir zen az dos iz a toes, a meynung vos hot biklal nisht oyf vos zikh soymekh tsu zayn. me darf ober derfun nisht makhn dem oysfir az in gang fun der konferents hobn zikh nisht geshafn ken blokn mit an ideologish-parteyishn kharakter. s’vet zayn pinktlekher tsu formulirn dem inyen azoy: in gang fun der konferents, ven me hot ongehoybn tsu realizirn a bashtimte initsiativ, hobn a sakh fun di delegatn zikh nokh a mol dermont on zeyer parteyisher ongeherikeyt. mir veysn nisht vegn ken shum partey vos hot fun frier aroysgevizn an interes tsu der shprakh-konferents, vos hot geshtoysn tsu farmamoshesn ot dem gedank un hot gepruvt ontseyhenen di gruntlinies fun an ideologisher platforme far di kumedike rezolutsies. es zenen nishto ken yedies mikoyekh aza tendents in rusishn "bund"; aza initsiativ hot nisht gekent gemolt zayn, oyb mir nemen in batrakht dem printsipieln tsugang fun "bund" vos hot farneynt dem alveltlekhn kharakter fun yidishn folk, un hot mimeyle gepaslet voser nisht iz bashlus mikoyekh a yidish natsionaln inyen vos iz ariber di grenetsn fun a bashtimter melukhe. dos iz oykh emes vos sheykh di i.s.d.p. - "yidishe sotsial-demokratishe partey" in galitsie. aza initsiativ iz oykh nisht gekumen mitsad di estraykhishe poeli-tsion, hagam zey zenen geshtanen gor noent tsu der politisher milie vos fun ir iz aroisgevaksn di shprakh-konferents. el-akht-kame-ukame iz di initsiativ nisht gekumen mitsad der tsionistisher organizatsie in estraykh-ungern, vos iz oyf an umgerikhtn ufn (un efsher nisht azoy umgerikht) geven fartrotn oyf der konferents mit an impozantn blok delegatn. 

di initsiativ iz gekumen mitsad etlekhe perzenlekhkeytn, un koydem-kol mitsad nosn birnboimen. vos hot fartrakht dem gedank mit a tsayt frier. tsuzamen mit im iz geven haim zhitlovsky: er hot shoyn mit yorn frier gehat formulirt di teorie fun oytonomizm un fun a yidisher natsie in golus, un hot zikh aktiv angazhirt in farvirklekhn politish ot di gedanken. er hot aroysgevizn an interes tsu der organizirung fun der "vozrozhdenie" - grupe un tsu ir teoretishn yesod, un er hot gehat a kheylek in zeyere bamiungen oyftsuboyen di partey fun di i’s. birnboym hot zikh getrofn mit zhitlovskin in nyu-york onheyb 1908, un zey hobn tsuzamen oysgearbet dem plan tsu farbetn a tsol perzenlekhkeytn - shraybers, kinstlers, farlegers - kedey tsu dergreykhn a shine in der shtelung mitsad di yidish-intelektuale krayzn tsu yidish. der plan iz ongenumen gevorn, un me hot formulirt a proklamirung, oyf velkher es hobn zin gekhasmet bakante yidishe shraybers un shafers. 

in dem zinen iz interesant dos ort vos me hot bashtimt far der konferents. dos tsunoyfrufn zi in tchernovits hot gemuzt brengen dertsu az es zol zikh in ir nisht bateylikn ken breyte amerikaner delegatsie. der pruv mitsad di organizirers tsu batrakhtn zhitlovskin vi a forshteyer fun amerikaner yidn iz vos sheykh yene yorn geven a durkhoysike fiktsie. s’iz oikh nisht ken tsufal un ken vunder az s’hobn gefelt forshteyers fun merb-eyrope. di hoypt-makhetunim zenen geven, un hobn gedarft zayn, di yidn fun der tsarisher imperie un fun der estraykh-ungerisher. s’iz ondz nisht klor tsu vos me hot gedarft hobn dertsu ot di amerikaner farmitlung, un efsher iz dos a rezultat fun di shverikeytn zikh tsu farshtendikn tsvishn yidn fun rusland un fun galitsie, vi oykh in yeder eyner fun di teritories gufe. me darf oykh onvayzn az s’iz shver geven tsu organizirn aza konferents in rusland, tsulib di ongeshtrengte batsiongen un di sine vos hot gehersht tsvishn di yidishe parteyen. ober afilu oyb dos volt geven der viln fun di organizirers volt men nisht gekent bepeyl-mamesh durkhfirn dem tsuzamenfor in rusland. di politishe klem iz in 1908 dergangen tsu zayn sharfstn punkt. derfar zenen gekumen in batrakht galitsie un bukovine. vu yidn hobn genosn fun politishe rekht un der kamf tsvishn di parteyen iz nisht geven azoy geshpant. 

Translated from Hebrew by Avraham Nowersztern 

Romanized by Ester Vaisman 

Reprinted from YIVO Bleter Naye Serye, b.1 (Nyu-York, 1991) with the permission from David Fishman, YIVO Bleter Editor.